waterpokken

waterpokken: 10 praktische tips & nuttige informatie

1

Wat zijn waterpokken

Bijna ieder kind krijgt te maken met waterpokken. Deze kinderziekte wordt veroorzaakt door een infectie met het varicella zoster virus. Sommige mensen kiezen voor een andere benaming voor waterpokken, namelijk: windpokken of wijnpokken. Er wordt dezelfde ziekte mee bedoeld.

Waterpokken ontstaan door besmetting met het virus. De besmetting vindt plaats via uitgeademde lucht (hoesten) of lichamelijk contact. De besmetting wordt pas later duidelijk. In de eerste fase ontstaan er verschijnselen als verkoudheid en wat lichte koorts. Daarna komen er over het hele lichaam rode plekjes, zo groot als een muggenbult. Meestal beginnen die plekjes in de nek en verspreiden ze zich snel over het hele lichaam, zelfs op de behaarde hoofdhuid. De plekjes gaan de volgende dag over in blaasjes, die gevuld zijn met vocht.

De hoeveelheid plekjes verschilt per persoon. Sommigen hebben er slechts enkele en een ander heeft er honderden. De blaasjes drogen na een paar dagen op en dan worden het korstjes. Als de korstjes er af vallen is de ziekte voorbij. De ziekteverschijnselen (vanaf de koorts tot en met de korstjes) nemen ongeveer tien dagen in beslag. Vaak zijn er in de directe omgeving al gevallen van waterpokken bekend. Waterpokken zijn zeer besmettelijk. De blaasjes veroorzaken heel veel jeuk.

Het virus blijft in inactieve vorm in het lichaam achter. Als het virus in een later stadium in het leven weer actief wordt, kan het gordelroos (herpes zoster) veroorzaken.

Bescherm jezelf

Waterpokken zijn heel besmettelijk. Wanneer in je omgeving patiënten met waterpokken voorkomen, is het heel lastig om je ertegen te beschermen. Ongeveer drie weken na besmetting worden de ziekteverschijnselen zichtbaar. Je kunt je enigszins beschermen met een goede ‘hoesthygiëne’: hoesten met hand of zakdoek voor de mond. Gebruik bij voorkeur een papieren zakdoekje en zorg dat je genoeg zakdoekjes bij de hand hebt. Gooi het zakdoekje direct na het hoesten of niezen weg en was je handen. Hou je hand voor je mond en neus als je geen zakdoek hebt. Was daarna ook weer goed de handen. Leer je kinderen deze goede hoesthygiëne ook aan.

Kinderen met waterpokken worden doorgaans gewoon toegelaten op school en kinderdagverblijven. Het kind is immers al besmet voordat hij ziek werd en kan voor die tijd al lang andere kinderen hebben besmet. Het heeft daarom geen zin thuis te blijven als je waterpokken hebt, of als de omgeving van het kind waterpokken heeft. Als je kind waterpokken heeft, kun je de leiding van de school of het dagverblijf even van tevoren bellen of je het kind mag brengen. De leiding kan in overleg met de GGD eventueel andere ouders informeren, zodat zij alert kunnen zijn op de verschijnselen bij hun kind.

Gevolgen van waterpokken

Een kind dat besmet is met het virus dat waterpokken veroorzaakt, zal zich in eerste instantie wat hangerig gedragen. Soms is er sprake van een verhoogde temperatuur en zelden kun je spreken van koorts. De temperatuur zal niet boven de 40 graden oplopen. Er zijn echter veel kinderen die helemaal geen koorts krijgen.

Het virus zorgt voor een algemeen onbehaaglijk, lamlendig gevoel. Sommige kinderen vertonen een gebrek aan eetlust. Deze periode is van korte duur. Als er vlekjes verschijnen, voelt het kind zich al helemaal niet ziek meer. De huiduitslag komt in “golven”op. De blaasjes die ontstaan, kunnen heel erg jeuken. Als het kind niet gaat krabben, komen er korstjes op die er vanzelf afvallen. Als er wel driftig op los gekrabd wordt kunnen er infecties ontstaan en ontstaat er het risico dat er littekens door ontstaan.

Volwassenen kunnen meer last van waterpokken hebben. Het virus veroorzaakt net als bij kinderen de vlekjes, blaasjes en korstjes, alleen bij volwassenen duurt de ziekteperiode langer. Bij volwassenen kan het in eerste instantie beginnen met hoge koorts. Waterpokken kunnen bij volwassenen complicaties teweeg brengen, bijvoorbeeld varicella-pneumonie, wat zeer moeilijk te behandelen is. Een pneumonie is een ontsteking van het longweefsel door het virus. De kleinste vertakkingen van de longen kunnen daarbij ontstoken zijn, maar ook een longkwab of de hele long. De slijmvliezen van de mond en keelholte kunnen aangetast zijn, wat leidt zeer pijnlijke zweertjes in de mond en keel. Het duurt zeven tot tien dagen voordat de korstjes ingedroogd zijn en vanzelf afvallen.

Waterpokken behandelen

Voor waterpokken hoeft men doorgaans niet naar de huisarts te gaan. Het is een kinderziekte die geneest zonder medicijnen. Je kunt wel de ziekteverschijnselen behandelen om de jeuk te verlichten. Hiervoor kun je mentholpoeder gebruiken. Strooi echter geen mentholpoeder op de open blaasjes van de waterpokken. Je kunt de nagels goed kort houden om het openkrabben van de jeukende blaasjes te beperken. Hiervoor kun je je kind ’s avonds ook handschoentjes aandoen.

Mentholpoeder is een goed middel tegen de jeuk, maar je kunt bij je apotheek ook voor andere poeders of lotions tegen de jeuk terecht als er sprake is voor een allergie of intolerantie voor menthol.

Was de huid met lauw of koel water. Gebruik bij voorkeur geen warm water omdat warm water de jeuk alleen maar versterkt. De aanwezigheid van waterpokken in en rond de schede van een meisje kunnen zeer branden als ze in aanraking komen met urine. Laat je dochter een tijdje in een badje met lauw water en kamille zitten. Het zal de jeuk en de branderigheid verlichten. Een bad met havermout  (te koop in iedere supermarkt of drogist) brengt niet alleen verlichting maar laat de blaasjes ook sneller indrogen.

Let goed op de hygiëne van de handen van je kind. Vieze vingers of nagels kunnen bij het krabben de blaasjes flink laten ontsteken. Ontstoken blaasjes kunnen littekens achterlaten. Vertel je kind dat krabben de jeuk niet alleen erger maakt, maar dat het daarmee ook voor altijd lelijke plekjes kan veroorzaken. Wanneer de blaasjes toch zijn gaan ontsteken, of wanneer je kind hoge koorts krijgt, dien je de huisarts te raadplegen. Je kind krijgt in dat geval waarschijnlijk antibioticum voorgeschreven.

Zwanger en waterpokken

In de zwangerschap kan het virus zeer gevaarlijk zijn voor moeder en het ongeboren kind. Neem onmiddellijk contact met je huisarts of verloskundige als je tijdens de zwangerschap in aanraking komt met het virus.

Vijf tot vijftien procent van de zwangere vrouwen die besmet worden met het waterpokkenvirus, krijgen te maken met een longontsteking. Tijdens de zwangerschap is dit zeer gevaarlijk. De sterftekans kan namelijk oplopen tot maar liefst 14 procent. Hoe verder de zwangerschap al is gevorderd, des te groter de kans op complicaties. Die complicaties kunnen ontstekingen aan de hersenen, het hart, de lever, gewrichten en dergelijke veroorzaken. Gelukkig komen deze complicaties maar zeldzaam voor. De kans op een vroeggeboorte bij het waterpokkenvirus is 5 procent.

Als de moeder tijdens de zwangerschap waterpokken krijgt, geeft zij het virus door aan het ongeboren kindje. Het virus kan bij de baby diverse infecties veroorzaken, als ook huiddefecten, oogafwijkingen en afwijkingen in het centraal zenuwstelsel. Deze complicaties komen gelukkig niet vaak voor. In hoeverre de kans op complicaties aanwezig is, hangt ook van de zwangerschapsduur af. Een baby die geboren wordt met waterpokken, kan daarmee tevens een gevaarlijke longontsteking oplopen.

Als de besmetting valk voor de bevalling plaatsvindt, kan het zijn dat de baby geboren wordt met waterpokken. Heeft de moeder vlak voor of direct na de bevalling waterpokken gekregen, dan krijgt de pasgeboren baby en injectie met immunoglobulines. Heeft de baby waterpokken? Dan wordt de baby tijdens de eerste maanden behandeld met aciclovir.

Als je nog nooit waterpokken hebt gehad en je komt tijdens je zwangerschap in contact met mensen die met het virus (in hun directe omgeving) in contact staan, kun je via de huisarts varicella-zoster-immunoglobulinen toegediend krijgen om besmetting te voorkomen of het af te zwakken. Als je dan toch waterpokken krijgt, kan de arts overwegen een antiviraal medicijn toe te dienen, genaamd aciclovir.

Complicaties

De meeste kinderen doorstaan de waterpokken goed. Als ze eenmaal de waterpokken hebben gehad, komt de ziekte niet meer terug, behalve als een kind  jonger dan een jaar waterpokken had of als er weinig waterpokken waren. Meer dan twee keer komt het in een mensenleven echter niet voor.

Complicaties van het waterpokkenvirus bestaan meestal uit superinfecties die te danken zijn aan micro-organismen (bijvoorbeeld bacteriën) aan het huidoppervlak. De patiënten zijn flink ziek en hebben hoge koorts. Mensen met een verlaagd afweersysteem, zoals leukemiepatiënten of aidspatiënten, lopen meer risico op complicaties. Een bekende complicatie is bijvoorbeeld hersenvliesontsteking. Daarnaast is de kans groter op longontsteking en middenoorontsteking. Deze mensen moeten uit voorzorg direct contact met waterpokkenpatiënten vermijden.

Eén op de vierduizend volwassenen die besmet raakt met het waterpokkenvirus, vertoont een acute aandoening aan de kleine hersenen waarbij de patiënt, net als hij denkt dat hij over het hoogtepunt van de waterpokkenziekte is, verschijnselen vertoont van evenwichtsstoornissen, dronkemansgang en spraakstoornissen. De verschijnselen gaan gepaard met hoge koorts. Deze aandoening kan goed behandeld worden.
Volwassenen en oudere mensen die in slechte gezondheidstoestand verkeren, kunnen direct contact met waterpokkenpatiënten beter vermijden als zij zelf niet eerder waterpokken hebben gehad. Zij hebben meer risico op complicaties.

Als je kind besmet is

Bijna elk kind krijgt te maken met waterpokken. Ze ontstaan meestal in de winter of in de vroege lente. Er gaat vaak een verkoudheid aan vooraf. Opeens zie je over het hele lichaam vlekjes en blaasjes verschijnen. Ze kunnen ook in de mond, tussen het haar en op de oogleden zitten. De vlekjes jeuken. Sommige kinderen krijgen lichte koorts. Uiteindelijk drogen de blaasjes uit tot korstjes, die na tien dagen zijn verdwenen.

Kinderen raken snel met het virus besmet omdat ze omgaan met leeftijdgenootjes. Er wordt gehoest en geproest en de druppeltjes worden in de lucht overgedragen. Ook bij aanraking van het vocht uit de blaasjes dragen de kinderen het virus over. Het duurt ongeveer twee tot drie weken voordat er vlekjes te zien zijn. Vanaf de dag dat de vlekjes zichtbaar worden, zijn ze zeer besmettelijk tot op het moment dat de blaasjes zijn ingedroogd.

Omdat het kind jeuk heeft, zal het gaan krabben. Zorg daarom dat de nagels schoon en erg kort zijn. Het kind moet zich niet krabben, want dit maakt de jeuk alleen maar erger. Bovendien kunnen door krabben infecties en littekens ontstaan. Je kunt je kind gewoon in bad doen of laten douchen. Heeft het kind last van blaasjes in de mond, dan helpt een waterijsje even. Via de apotheek of de drogist kun je een lotion krijgen die verkoelend werkt op de huid. Je kunt de lotion aanbrengen op de vlekjes. De blaasjes drogen sneller in.

Waterpokken zijn niet leuk. Je kind wordt er hangerig van, maar niet ziek. Je kunt je kind gerust naar school of het kinderdagverblijf brengen, want het virus is al verspreid voordat de ziekte zichtbaar werd. Het kind is binnen tien dagen genezen en daarna tegen waterpokken beschermd. Kinderen krijgen niet snel een tweede keer waterpokken.

Waterpokkenvaccin

In 2007 is in Nederland het vaccin tegen waterpokken geregistreerd. Het heet Provarivax van fabrikant Sanofi. In andere landen van Europa gebruikt men het vaccin van fabrikant GSK, genaamd Varilrix. Het vaccin staat op de lijst van nieuwe vaccins die in de toekomst mogelijk worden opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Er zijn onderzoeken gaande om het waterpokkenvaccin toe te voegen aan de al in gebruik zijnde BMR-vaccin, het vaccin tegen de bof, mazelen en rode hond.

Het waterpokkenvaccin is bestemd voor personen die nog niet eerder waterpokken hebben gehad. Het kan toegediend worden vanaf de leeftijd van 1 jaar. De beschermingsduur is ongeveer 9 jaar.

In de Verenigde Staten en Japan wordt het waterpokkenvaccin al op grote schaal toegepast. In Duitsland werd sinds november 2000 het vaccin gebruikt voor speciale risicogroepen, waaronder vrouwen met een kinderwens. Het vaccin kan ook worden toegediend om besmetting te bestrijden na contact met een waterpokken patiënt. Als het vaccin binnen drie dagen na het contact wordt toegediend, geeft het een bescherming variërend tussen 70 en 100 procent tegen het virus. Uit een Amerikaans onderzoek onder 350.000 mensen is gebleken dat het vaccin in de loop van een aantal jaren aan kracht verliest, waardoor men later toch waterpokken kan krijgen. Voor bepaalde leeftijdgroepen adviseren artsen daarom een tweede inenting.

Het waterpokkenvaccin dient ter primaire preventie van waterpokken bij mensen die nog niet eerder met het virus geïnfecteerd zijn. Het dient tevens ter bescherming van personen die als kind geen waterpokken hebben gehad, maar op latere leeftijd in contact zijn geraakt met een waterpokkenpatiënt. Wanneer het vaccin binnen drie dagen na het contact wordt toegediend, kan het verloop van de infectie gunstig beïnvloed worden. Het vaccin mag niet worden toegediend aan zwangere vrouwen of bij personen die door gebruik van medicijnen een verminderde afweer hebben.

Besmet als volwassene

Het komt niet veel voor dat een volwassene waterpokken krijgt. De meeste mensen hebben als kind waterpokken gehad en zijn zodoende immuun voor het virus geworden. Het is zeldzaam dat een volwassene waterpokken krijgt zonder reden. De meest voorkomende reden is dat de volwassene als kind niet in contact is geweest met het virus of op zondanig milde wijze dat het afweersysteem geen gelegenheid heeft gehad voldoende afweer te ontwikkelen. Dit maakt iemand opnieuw vatbaar voor het virus. Dat wordt door versterkt als het afweersysteem tijdelijk verlaagd is, bijvoorbeeld door griep of verkoudheid. Een ernstigere oorzaak kan zijn dat de volwassene lijdt aan een ziekte waarbij het afweersysteem is verlaagd, zoals bij leukemie of een HIV infectie.

Volwassenen ondervinden van de waterpokken meer hinder dan kinderen. Over het algemeen is de huiduitslag ernstiger en duurt de hersteltijd langer. Bij volwassenen treden ook eerder complicaties op in de vorm van virale longontsteking, bacteriële huidinfecties en mogelijk aantasting van het centrale zenuwstelsel.

Volwassenen kunnen de huisarts raadplegen om een ziekte aan het afweersysteem uit te sluiten en zelf middelen halen bij de drogist of apotheek om de jeuk te verlichten. Pijnstillers als ibuprofen of paracetamol kunnen de pijn verlichten. Het gebruik van aspirine wordt afgeraden.

Gordelroos

Gordelroos is een huiduitslag. Het wordt veroorzaakt door het waterpokkenvirus. Kinderen die waterpokken hebben gehad, zullen geen last meer van deze kinderziekte krijgen. Er blijft echter ongemerkt een virus achter in de zenuwen van de huid. Wanneer het virus weer geactiveerd wordt, veroorzaakt het gordelroos. Het is onbekend hoe het virus wordt geactiveerd. Verminderde weerstand, oververmoeidheid of een andere ziekte kan een rol spelen.

Gordelroos komt voornamelijk voor bij volwassenen. Je herkent gordelroos aan de huiduitslag, die begint met pijn, jeuk of een tintelend gevoel in een bepaald gebied van de huid. Na een paar dagen ontstaan er met vocht gevulde blaasjes en rode vlekjes. De blaasjes zitten als een gordel om een bepaald gebied, bijvoorbeeld de linker borstkas. Vandaar de naam gordelroos. Het typische van gordelroos is dat de verschijnselen op één lichaamshelft ontstaan. Naast de huiduitslag kan er sprake zijn van een grieperig gevoel of koorts. De blaasjes drogen net als bij waterpokken in en worden korstjes. De kostjes vallen er na twee tot vier weken af en de huid geneest.

Gordelroos geneest doorgaans vanzelf. Er kunnen echter complicaties ontstaan. Wanneer de aangetaste zenuw zich in de buurt van het oog bevindt, kunnen er blaasjes op de neus en zweren in het oog optreden. Naast het feit dat dit zeer pijnlijk is, kan er littekenvorming en een hoornvliesbeschadiging uit ontstaan. Ook hevige oorpijn, doofheid, duizeligheid en aangezichtsverlamming kunnen complicaties van gordelroos zijn.

Gordelroos is besmettelijk als de blaasjes met vocht gevuld zijn. De besmettingsperiode duurt ongeveer twee weken. Je kunt iemand die nog geen waterpokken heeft gehad, besmetten met het waterpokkenvirus, waardoor die persoon waterpokken kan krijgen. Je kunt iemand niet met gordelroos besmetten. Dat wil zeggen: iemand kan geen gordelroos krijgen van iemand met gordelroos. Zie ook de 10 tips over gordelroos: http://gordelroos.10-tips.nl

Tips & Reacties

  • Betadinescrub tegen waterpokken

    Wat goed kan werken tegen jeuk bij waterpokken is Betadine scrub. Alle aangedane plekken insmeren met Betadine scrub, een paar minuten laten inwerken en daarna afspoelen onder de douche.
    Tip van Nelleke op 20 mei 2012
  • Havermout

    Doe wat havermout in een washandje in bad, dep hier eventueel mee op de blaasjes. De blaasjes zullen hierdoor sneller indrogen waardoor het herstel sneller zal gaan.
    Tip van Janniek op 11 januari 2012
  • waterpokken tip

    Wanneer niets helpt tegen de jeuk van waterpokken en het nieuwe KidsClin is niet in je nabijheid of te koop,probeer dan Phenergan creme. Niet te dik insmeren anders kan je kind slaperig en suf worden.Het werkte direct en ze werden er erg rustig van. Zeker bij pubers kan jeuk tot paniek leiden.
    Tip van Elizabeth Visser op 31 juli 2011
  • Mousse tegen de jeuk

    Bij de apotheek zijn speciale producten te koop die verkoelend werken. Zo is er bijvoorbeeld Poxlin, een mousse die je op het lichaam aanbrengt. De mousse werkt direct verkoelend en jeukverminderend.
    Tip van Margreet op 25 februari 2011

Deel je eigen tip over waterpokken

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!